Greek Carnivals of National Heritage & more – Part 2
Καρναβάλια Πολιστικής Κληρονομιάς – Μέρος 2
Greek Carnivals of National Cultural Heritage – and more
As we said in Greek Carnivals of National Cultural Inheritage (A’), some of the popular Carnival events taking place during “Apokries” in various parts of the country, are already an integral part of its cultural heritage; these traditions are preserved through the inclusion in the National Inventory of Intangible Cultural Heritage. In alignment with the UNESCO Safeguarding of Intangible Cultural Heritage, it ensures the viability of practices, representations, expressions, knowledge, skills that communities, groups and, in some cases, individuals recognize as part of their cultural heritage. Building on our previous years’ article about Greek Carnivals and their traditions, we guide you through the 16 Greek Carnivals that have been already included in the National Inventory (in reverse chronological order of inclusion). This is Part B’, which includes two more carnivals worth mentioning too (among many more all around Greece).
10. ARTA – Bantides & Gaitanaki (2023)
The city of Arta, in Epirus, Northern Greece, northwestern Greece, the Artinian Carnival has its roots in ancient times and continues during the Byzantine period. During the Ottoman period, the Artinians gain the privilege of continuing to celebrate the feast of Apokries and wearing masks. From the early 18th century, the Carnival was enriched with the Bandides and their satirical couplets, the Gaïtanaki, the Panaretos, etc. The Bandides were groups of young people who would take to the streets of the city in crowds, taking advantage of the Sultan’s permission given to the Artinians to celebrate the Carnival. The Gaitanakia happen over the last weekend (Cheese Sunday): groups cross the main road and neighborhoods, with stops for performances, drawing everyone into their dance. At each stop, the dancers weave and unweave the 12 colored ribbons that start from a pole, which are called gaitania and give the custom its name. The dancers, who were formerly only men, were dressed in traditional costumes and masks.
11. SOUFLI, EVROS – The Bey custom (2023)
In the village of Protoklisi, in the municipality of Soufli, Thrace-northern Greece, locals dress up as a satyrical troupe and dance in the streets, per the local Bey, a traditional Carnival custom with roots in the Ottoman period. On Cheese Sunday, they went to their parental homes where they ate, drank, and wished “forgiven and blessed”; the mother-in-law offered halva to the daughter-in-law. On Clean Monday someone is elected Bey (office from Turkic occupation) and smeared with charcoal. Along with his entourage, on a two-wheeled cart loaded with garlic and onions hanging, they go around the houses collecting wheat and legumes, which they sell at the end and donate the money to the church and the poor. Another person dresses as an Arab. They also make a straw effigy on wheels, the stampouloudi. The Arab holds a long stick ending in the topouzi, a wide and deep plate in which the spectators throw money. A dance follows, led by the “wife” holding a basin full of water, into which people throw their obol. In the end, the Arab gives blessings for the crops. He scatters seeds into the air and wishes that the higher they go, the bigger the harvest will be.
12. AMFISSA – Night of the Haunted Spirits (2022)
The “Night of the (haunetd) Spirits”, a ceremony involving roughly 3,500 participants dressed as bizarre, supernatural creatures, takes place on the Saturday in the town center. The next day extremely tall, human-like beasts engage in the “Battle of the Spirits”. The roots of this custom lie in a legendary romance binding a local tanner, Konstantis, and his partner, Lenio, whose ill-fated death, caused by a thunderbolt strike, prompted her devastated lover to take his own life. His suicide, according to legend, transformed his tormented soul into a spirit that has since wandered about Harmena, a charming district of Amfissa, where the city’s once-flourishing tanneries were located. The spirits of Konstantis and others are revived on the final three days of carnival. This ritual includes many ancient aspects and can be frightening at times. To ease any fears, organizers generously treat spectators to a range of local products, including wine, tsipouro (pomace brandy), the region’s renowned olives, boiled goat stew, and fasolada (bean soup).
13. NAOUSSA – Boules (2020)
Carnival custom performed in the city of Naousa (Imathias) with main characteristics being disguise, mask-wearing, the patinades procession at the boundaries of the city, and stops at designated crossroads or squares, where they dance the established circular dances. The Boules distinguish this celebration from other carnival festivities around the country. Groups of young people move in pairs and accompany Boula (Bride), who is always played by a young man wearing a modified local bridal dress. In the procession, small children dressed in foustanelles lead the way. The faces of all participants are covered by white masks made of wax or plaster. Many of the masks have been handed down from generation to generation. Accompanied by the ‘zourna’ (traditional high-pitched instrument) and the beat of daoulia drums, the ritual’s re-enactors parade through the old city. Dancing then follows; the performers remain silent during the ritual until their faces are revealed.
14. RHODES, APOLLONA – Kamouzeles (2019)
The custom “Kamouzeles” from the village Apollona on Rhodes is a popular customary event of Clean Monday, consisting of visual, theatrical, musical, and poetic actions. Its main characteristic is the disguises, the creation and parade of improvised carnival floats, and the rhymed folk satire in the local dialect, with which current situations and figures are mocked. The satire, dramatized in an open space, constitutes a form of reflection on political, social, economic, etc., events of the previous year, of international, national, or purely local interest, that affected the life of the place and were widely discussed. The word Kamouzeles originates from the latin “camisa”, a garment made of white linen fabric, which usually reached the knees. From Camisella, a diminutive of camisia, the word Kamouzel also derives, as the first carnival-goers were dressed in such shirt-like garments.
15. THESSALONIKI, SOHOS – Bell-Bearers (2019)
One of the oldest customs that has been transferred and celebrated unchanged to this day during Carnival in Soho, Thessaloniki, of Macedonia-Northern Greece, is the “Bell-Bearers”. According to the custom, carnival revelers in goat-shaped costumes dance joyfully in the streets and squares, leaping and jingling their bells in rhythmic unison. Particularly striking is their visage, characterized by a mask-like headpiece, known as “kalpaki,” which covers the entire face, culminating in a tall crest of ribbons. Crafted from black fabric, and adorned with intricate geometric patterns, these masks feature horsehair moustaches dangling from the mouth area. According to tradition, the elders forgive the sins of the younger ones, and this is the famous custom of repentance, where the younger ones kiss the elders’ hands, offering them an orange. Alongside the festivities, a traditional wedding takes place, reenacting a parody of a wedding ceremony on Carnival Sunday.
16 . THIVA, VIOTIA – The Vlach Wedding (2018)
A traditional wedding reenactment fuses Thiva’s ancient Dionysian past with a tradition introduced by the Vlach people. In the 19th century, they relocated from the Aspropotamos region (Pindos mountains), in the west of the country, to Thiva, 50km northwest of Athens. Two teams accompanying the bride and groom arrive at Aghia Triada church, where the dowry and engagement of this arranged marriage (proxenio) are finalized. Various humorous events occur at this stage of the reenactment as the bride’s virginity is disputed, prompting the groom’s side to demand more dowry, all in the Vlach language, before the wedding triumphantly takes place. The groom then passes away to the sounds of laments and cries, while his ensuing resurrection, accompanied by profanities and phallic symbols, highlights the event’s fertility-linked purpose. The festivities spread to the shops, where all visitors are welcome. Early next Monday morning, each group lights its own fire on the square, reigniting the celebrations.
Beyond National Inventory
Some Carnivals worth presenting, though not in the National Inventory of Integable Cultural Heritage: the already famous Rethemniotiko Carnavali, and the Carnival of Ioannina.
17. RETHYMNO, CRETE – The Rethemniotiko Carnival
It is one of the oldest and most famous carnivals in Greece. In Rethymno, in the Island of Crete, the atmosphere is more medieval and Venetian, just like the many monuments of the city. The origins of the Rethymno Carnival date to the 16th century, when Venetian overlords organized masked celebrations. The first mention of a carnival in Rethymno dates back to 1901, while organized events and a rudimentary carnival parade date back to 1914, when it started as a humorous institution honoring King Carnival. A town crier passes through the entire city to inform residents and visitors about the scheduled events. The Treasure Hunt is very characteristic, with school and other groups participating—a tradition that has been well maintained since 1990. The night parade of floats, the dances of the groups that will participate in the Grand Parade, and the Cantada of the Municipal Philharmonic in the Old Town are also remarkable. The carnival celebration concludes with the burning of King Carnival a few hours after the Grand Parade. For information and a detailed schedule of the events, visit the (official website: www.rethymnocarnival.gr )
18. IOANNINA, EPIRUS – Tzamales
The Jamales are the unique neighborhood celebration of the carnival that is revived every year in Ioannina, in Epirus-Northern Greece. In the square of each neighborhood, logs and small tree trunks are placed in a circle of sand, and a fire is lit that burns until the morning of Clean Monday. Around the Jamales, a large all-night celebration is set up with dancing, wine, and fasolada (hot bean soup. The masked dancers move around them in double and triple lines until the early morning hours. Thus, the neighborhoods compete for which one will hold the best carnival celebration. The custom is considered a spring cleansing to open the new period of time, that is, the one that will come after winter. The flames rise to the sky and illuminate the entire neighborhood. In the past, there was a competition among the neighborhoods for the largest “Jamala,” an undeniably impressive spectacle.
ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΕΛΗΝΙΚΑ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ – ΜΕΡΟΣ Β’
Όπως είπαμε στο Ελληνικά Καρναβάλια της Εθνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς (A’), μερικές από τις δημοφιλείς εκδηλώσεις του Καρναβαλιού που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια των «Αποκριών» σε διάφορα μέρη της χώρας, είναι ήδη αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής της κληρονομιάς· αυτές οι παραδόσεις διατηρούνται μέσω της ένταξής τους στο Εθνικό Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Σύμφωνα με την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των πρακτικών, αναπαραστάσεων, εκφράσεων, γνώσεων και δεξιοτήτων που οι κοινότητες, οι ομάδες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα άτομα αναγνωρίζουν ως μέρος της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Βασιζόμενοι στο άρθρο των προηγούμενων ετών μας για τα ελληνικά Καρναβάλια και τις παραδόσεις τους, και ειδικά πλέον στο Μέρος A’, σας καθοδηγούμε μέσα από τα 16 ελληνικά Καρναβάλια που έχουν ήδη συμπεριληφθεί στο Εθνικό Μητρώο (με αντίστροφη χρονολογική σειρά ένταξης). Αυτό είναι το Μέρος B’, το οποίο περιλαμβάνει επίσης δύο ακόμη καρναβάλια που αξίζει να αναφερθούν.
ΑΜΦΙΣΣΑ – ΝΥΧΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΩΝ
Η «Νύχτα των Πνευμάτων», μια τελετή στην οποία οι συμμετέχοντες είναι ντυμένοι ως παράξενα, υπερφυσικά πλάσματα, λαμβάνει χώρα το Σάββατο στο κέντρο της πόλης. Την επόμενη μέρα εξαιρετικά ψηλά θηρία που μοιάζουν με ανθρώπους συμμετέχουν στη «Μάχη των Πνευμάτων». Οι ρίζες αυτού του εθίμου βρίσκονται σε ένα θρυλικό ειδύλλιο που δένει έναν ντόπιο βυρσοδέψη, τον Κωνσταντή, και τη σύντροφό του, Λενιώ. Το τελετουργικό περιλαμβάνει πολλές αρχαίες πτυχές και μπορεί να είναι τρομακτικό μερικές φορές. Για να μετριάσουν τους φόβους, οι διοργανωτές κερνούν απλόχερα τους θεατές με μια σειρά από τοπικά προϊόντα – όπως κρασί, τσίπουρο, φημισμένες ελιές της περιοχής, βραστό κατσικίσιο στιφάδο και φασολάδα (φασολάδα) – (βλ. link)
ΡΕΘΥΜΝΟ – ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ
Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα και γνωστότερα καρναβάλια στην Ελλάδα. Στο Ρέθυμνο η ατμόσφαιρα είναι πιο μεσαιωνική και βενετσιάνικη, όπως άλλωστε και τα τόσα μνημεία της πόλης. Η πρώτη αναφορά για καρναβάλι στο Ρέθυμνο αναφέρεται από το 1901, ενώ οργανωμένες εκδηλώσεις χρονολογoύνται ται από το 1914, που ξεκίνησε σαν χιουμοριστικός θεσμός τιμώντας τον βασιλιά Καρνάβαλο. Ένας ντελάλης περνά από όλη την πόλη, για να ενημερώσει κατοίκους και επισκέπτες για τις προγραμματισμένες εκδηλώσεις. Το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού είναι πολύ χαρακτηριστικό στο Ρέθυμνο – μια παράδοση που καλά κρατεί από το 1990. Πολύ ιδιαίτερα είναι η νυχτερινή παρέλαση των αρμάτων, οι χοροί των ομάδων που θα λάβουν μέρος στη Μεγάλη Παρέλαση καθώς και η Καντάδα της Δημοτικής Φιλαρμονικής στην Παλιά Πόλη. Η γιορτή του Καρναβαλιού τελειώνει με το κάψιμο του Βασιλιά καρνάβαλου μετά τη Μεγάλη Παρέλαση (επίσημη ιστοσελίδα www.rethymnocarnival.gr )
ΙΩΑΝΝΙΝΑ – ΤΖΑΜΑΛΕΣ
Οι Τζαμάλες είναι ο ιδιότυπος συνοικιακός εορτασμός της αποκριάς που αναβιώνει κάθε χρόνο στα Γιάννενα. Στην πλατεία της κάθε συνοικίας μέσα σε έναν κύκλο από άμμο, τοποθετούνται κούτσουρα και μικροί κορμοί δέντρων και ανάβεται φωτιά που καίει μέχρι το πρωί της Καθαράς Δευτέρας. Γύρω από τις τζαμάλες, στήνεται ένα μεγάλο ολονύκτιο γλέντι με χορό, κρασί και ζεστή φασολάδα. Οι μεταμφιεσμένοι χορεύουν γύρω τους μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Οι συνοικίες έτσι συναγωνίζονται για το ποια γειτονιά θα κάνει την καλύτερη αποκριάτικη γιορτή. To έθιμο θεωρείται ένα ανοιξιάτικο καθαρτήριο για να ανοίξει καλά η νέα χρονική περίοδος μετά το χειμώνα. Οι φλόγες σηκώνονται προς τον ουρανό και φωτίζουν όλη τη γειτονιά. Παλαιότερα, υπήρχε ένας συναγωνισμός ανάμεσα στις γειτονιές για την μεγαλύτερη “Τζαμάλα”, ένα αδιαμφισβήτητα εντυπωσιακό θέαμα.
ΘΗΒΑ – ΒΛΑΧΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
Μια παραδοσιακή αναπαράσταση γάμου συνδυάζει το αρχαίο διονυσιακό παρελθόν της Θήβας με μια παράδοση που εισήγαγε ο Βλάχος. Δύο ομάδες που συνοδεύουν τη νύφη και τον γαμπρό φτάνουν στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας, όπου οριστικοποιείται η προίκα και ο αρραβώνας αυτού του “τακτοποιημένου” γάμου (προξενιό). Διάφορα χιουμοριστικά γεγονότα συμβαίνουν σε αυτό το στάδιο της αναπαράστασης καθώς αμφισβητείται η παρθενία της νύφης, ωθώντας την πλευρά του γαμπρού να ζητήσει περισσότερη προίκα, όλα στη βλάχικη γλώσσα, πριν γίνει θριαμβευτικά ο γάμος – (βλ. περιγραφή)
ΝΑΟΥΣΑ – ΚΑΛΥΜΜΕΝΟΙ ΜΕ ΜΑΣΚΕΣ (ΜΠΟΥΛΕΣ)
Οι Μπούλες ξεχωρίζουν αυτή τη γιορτή από άλλες καρναβαλικές γιορτές στη χώρα. Οι Μπούλες φορούν πολύχρωμη γυναικεία φορεσιά που συμβολίζει την άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης. Τα πρόσωπα όλων των συμμετεχόντων καλύπτονται από λευκές μάσκες από κερί ή γύψο και πολλές από τις μάσκες έχουν παραδοθεί από γενιά σε γενιά. Περίπου 300 άτομα αναμένεται να ντυθούν για την εκδήλωση κάθε χρόνο. Με τη συνοδεία του «ζουρνά» (ένα παραδοσιακό ψηλό όργανο που ακούγεται σαν κλαρίνο) και τους χτύπους των νταουλιών, οι αναπαραγωγοί του τελετουργικού παρελαύνουν στην παλιά πόλη. Ακολουθεί ο χορός – οι ερμηνευτές παραμένουν σιωπηλοί κατά τη διάρκεια του τελετουργικού μέχρι να αποκαλυφθούν τα πρόσωπά τους – (βλ link)
ΣΟΧΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ – ΚΟΥΔΟΥΝΑΤΟΙ
Ένα από τα παλαιότερα έθιμα που έχει μεταφερθεί και γιορτάζεται αμετάβλητο μέχρι σήμερα κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού στο Σόχο Θεσσαλονίκης,, είναι οι «Κουδουνάτοι». Σύμφωνα με το έθιμο, οι καρναβαλιστές με κοστούμια σε σχήμα κατσίκας χορεύουν στους δρόμους και τις πλατείες, πηδώντας και κουδουνίζοντας τα καμπανάκια τους σε ρυθμική ομοφωνία. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η όψη τους, που χαρακτηρίζεται από μάσκα-κοστούμι, γνωστό ως «καλπάκι», το οποίο καλύπτει ολόκληρο το πρόσωπο, καταλήγοντας σε μια ψηλή κορυφή από κορδέλες. Κατασκευασμένες από μαύρο ύφασμα και διακοσμημένες με περίπλοκα γεωμετρικά σχέδια, αυτές οι μάσκες διαθέτουν μουστάκια από τρίχες αλόγου που κρέμονται από την περιοχή του στόματος. Σύμφωνα με την παράδοση, οι ηλικιωμένοι συγχωρούν τις αμαρτίες των νεότερων, και αυτό είναι το διάσημο έθιμο της μετάνοιας, όπου οι νεότεροι φιλούν τα χέρια των ηλικιωμένων, προσφέροντάς τους ένα πορτοκάλι. Παράλληλα με τις εορταστικές εκδηλώσεις, πραγματοποιείται ένας παραδοσιακός γάμος, αναπαριστώντας μια παρωδία μιας γαμήλιας τελετής την Κυριακή της Αποκριάς..